મજૂર અને રોજગાર મંત્રાલય પ્રસ્તાવિત યોજનાની તૈયારીમાં છે, જે અસ્તિત્વમાં રહેલી વિવિધ પેન્શન યોજનાઓને એક ફ્રેમવર્ક હેઠળ લાવવાની આશા છે.
સરકાર એક યુનિવર્સલ પેન્શન યોજના લાવવાનું આયોજન કરી રહી છે, જે લોકો માટે સ્વૈચ્છિક રીતે રોકાણ કરવા અને નિવૃત્તિ પછી પેન્શન મેળવવાની સુવિધા આપશે. આ યોજનાનું મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય એ છે કે તે માત્ર પરંપરાગત રોજગાર સુધી મર્યાદિત ન રહે, પરંતુ મોટાભાગના નાગરિકોને રક્ષણ આપી શકે.
કોણ થશે લાભાર્થી?
આ યોજના એવા તમામ લોકો માટે ખુલ્લી રહેશે જે તેમાં જોડાવા ઇચ્છે. મહત્વપૂર્ણ વાત એ છે કે આ રોજગારી સાથે જોડાયેલી રહેશે નહીં, એટલે કે, સ્વરોજગારીથી લઇને અસંગઠિત ક્ષેત્રમાં કામ કરતા લોકો સુધી દરેક વ્યક્તિ તેમાં ભાગ લઈ શકશે. જે કોઈ પણ 18 વર્ષ અથવા તેથી વધુ ઉંમરના નાગરિકો, ભવિષ્ય માટે પેન્શન સુરક્ષિત કરવા માંગતા હોય, તેઓ આ યોજના હેઠળ જોડાઈ શકશે.
યોજનાના મહત્વપૂર્ણ પાસાઓ
- EPFO વિકસાવી રહ્યું છે યોજના: એમ્પ્લોયીઝ પ્રોવિડન્ટ ફંડ ઓર્ગેનાઈઝેશન (EPFO) આ યોજનાનું ઢાંચું તૈયાર કરી રહ્યું છે. એકવાર ફ્રેમવર્ક તૈયાર થઈ જાય પછી, યોગ્ય અમલ માટે હિતધારકો સાથે ચર્ચા કરવામાં આવશે.
- અસ્તિત્વમાં રહેલી યોજનાઓનું એકીકરણ: આ યોજના અંતર્ગત હાલની કેટલીક પેન્શન યોજનાઓને જોડવામાં આવશે, જેમ કે:
- પ્રધાનમંત્રી શ્રમયોગી માનધન (PM-SYM)
- વ્યાપારીઓ અને સ્વ–નિષ્ણાતો માટેની રાષ્ટ્રીય પેન્શન યોજના (NPS-Traders)
- અટલ પેન્શન યોજના (APY)
PM-SYM અને NPS-Traders યોજના હેઠળ હાલમાં લોકો રૂ. 3,000 માસિક પેન્શન માટે રૂ. 55 થી રૂ. 200 સુધીનું યોગદાન આપે છે, જે સરકારા પણ તેટલુ જ યોગદાન પૂરું પાડે છે. સરકાર આ નવી યોજના દ્વારા પેન્શન ભોગવતીઓ માટે વધુ શ્રેષ્ઠ ફાયદા સુનિશ્ચિત કરવા માંગે છે.
- બાંધકામ મજૂરો માટે ખાસ વ્યવસ્થા: સરકાર બાંધકામ ક્ષેત્રના મજૂરો માટે “બિલ્ડીંગ એન્ડ અદર કન્સ્ટ્રક્શન વર્કર્સ (BoCW) સેસ” નો ઉપયોગ કરી તેમને પેન્શન સુવિધા પૂરું પાડવા પર પણ વિચારણા કરી રહી છે.
વિદેશોમાં આવું મોડલ કેમ સફળ છે?
આજના સમયમાં અમેરિકા, કેનેડા, રશિયા, ચીન અને યુરોપના મોટા ભાગના દેશો સામાજિક સુરક્ષા માટે એક વ્યવસ્થિત પેન્શન સિસ્ટમ ધરાવે છે. ડેનમાર્ક, સ્વીડન, નોર્વે, નેધરલેન્ડ્સ અને ન્યુઝીલેન્ડ જેવા દેશોમાં યુનિવર્સલ પેન્શન યોજના અમલમાં છે, જે વયસ્ક નાગરિકો માટે નાણાકીય સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરે છે.
ભારતમાં આ યોજના કેમ મહત્વપૂર્ણ છે?
હાલમાં, ભારતની સામાજિક સુરક્ષા વ્યવસ્થા મુખ્યત્વે પ્રોવિડન્ટ ફંડ, વૃદ્ધાવસ્થાની પેન્શન યોજનાઓ અને ગરીબ વર્ગ માટેના આરોગ્ય વીમા પર આધારિત છે. નવી બની રહેલી આ યુનિવર્સલ પેન્શન યોજના દેશના અસંગઠિત શ્રમિકો અને અન્ય નાગરિકોને વધુ મહત્ત્વપૂર્ણ સામાજિક સુરક્ષા પૂરી પાડશે.
રાજ્યો માટે પણ મોટો ફેરફાર?
કેન્દ્ર સરકાર રાજ્ય સરકારોને પણ પ્રોત્સાહન આપશે કે તેઓ તેમની પેન્શન યોજનાઓને આ નવી યોજના સાથે સમર્થિત કરે. તેનાથી પેન્શન રકમમાં વધારો થશે અને લાભાર્થીઓના નામે ડુપ્લીકેશન ટાળવામાં આવશે.
આ યોજનાને કારણે ભારતના નાગરિકો, ખાસ કરીને સ્વ-નિષ્ણાતો, વેપારીઓ અને અસંગઠિત ક્ષેત્રના શ્રમિકો માટે એક મોટું ફાયદાકારક પેન્શન મોડલ ઉભું થશે.
