વધતી જતી મોંઘવારી સામાન્ય અને દરેક માટે મુશ્કેલીનું કારણ બની ગઈ છે. સામાન્ય રીતે એવું માનવામાં આવે છે કે જયારે માંગ વધુ હોય છે અને પુરવઠો ઓછો હોય છે, ત્યારે ફુગાવો વધે છે, પરંતુ તાજેતરના સમયમાં જથ્થાબંધ અને છૂટક ફુગાવાના ડેટાએ નિષ્ણાતોને પણ આશ્ર્ચર્યચકિત કર્યા છે. પુરવઠા કરતાં માંગ ઓછી હોય ત્યારે પણ કેટલાક વિસ્તારોમાં ફુગાવો ઝડપથી વધ્યો છે. આટલું જ નહીં, એક તરફ નાના વેપારીઓ જથ્થાબંધ મોંઘવારીથી પરેશાન છે, તો બીજી તરફ છૂટક મોંઘવારી ગ્રાહકો માટે પડકાર બની રહી છે. મોંઘવારીનો સામનો કરવા માટે રિઝર્વ બેંકે પણ દરો વધારવાનું શરૂ કરી દીધું છે, જેના કારણે આર્થિક ગતિમાં ઘટાડો થવાની આશંકા વ્યક્ત કરવામાં આવી રહી છે.
આર્થિક વિશ્ર્વમાં, એવું માનવામાં આવે છે કે જયારે માંગ વધુ હોય છે અને પુરવઠો ઓછો હોય છે, ત્યારે ફુગાવો વધે છે. જો આપણે આ વર્ષના માર્ચ મહિનાના ઈન્ડેક્સ ઓફ ઈન્ડસ્ટ્રીયલ પ્રોડક્શન ડેટા પર નજર કરીએ તો, ક્ધઝ્યુમર પ્રોડક્ટ્સ અને સંલગ્ન કેટેગરીમાં ઘટાડો જોવા મળ્યો છે, જયારે અન્યમાં વધારો થયો છે. આનો સીધો અર્થ એ છે કે ઉપભોક્તા ખર્ચમાં ઘટાડો થયો છે. એટલે કે માંગમાં ઘટાડો થયો છે. તેવી જ રીતે, રિઝર્વ બેંકના ક્ધઝ્યુમર સર્વે ડેટા અનુસાર, માર્ચ માટે કિમતોમાં વધારો સપ્ટેમ્બર અને ડિસેમ્બર 2013 જેટલો જ છે. જયારે હાલમાં ગ્રાહકોની ખરીદશક્તિ વધુ ઘટી છે અને આવક અને રોજગાર અંગેની સંભાવનાઓ પણ સૌથી નીચા સ્તરે છે. હવે માંગમાં ઘટાડાને કારણે મોંઘવારી વધવાની વાત નિષ્ણાતોને પણ આશ્ર્ચર્યજનક છે. મેન્યુફેક્ચરિંગ અને સર્વિસ સેક્ટર માટે 011 ઇન્ડેક્સ જુલાઈ અને ઓગસ્ટ 2021 થી સતત વૃદ્ધિના માર્ગ પર છે. તે જ સમયે, આરબીઆઈના ડેટા અનુસાર, ઉદ્યોગ તેની કુલ ક્ષમતાના 72.4 ટકાનો ઉપયોગ કરી રહ્યો છે, જે 2013 પછી સૌથી વધુ છે. તે સમયે તે 73.7 ટકા હતો. નિષ્ણાતો કહે છે કે જો ઉત્પાદન ક્ષમતા 13 વર્ષની ટોચે છે, માંગમાં ઘટાડો થયો છે, તો પછી યુક્રેન રશિયા સંકટને કારણે આંતરરાષ્ટ્રીય કિમતોમાં વધારાને કારણે ભારત મોંઘવારી કેવી રીતે ચાલુ રાખી શકે છે. તેમનું કહેવું છે કે આ માટે મોટા ડેટાની જરૂર પડશે. એપ્રિલમાં છૂટક ફુગાવો વધીને 7.79 ટકા થયો હતો, જે મે 2014માં નોંધાયેલા 8.3 ટકા પછી સૌથી વધુ છે. જયારે જથ્થાબંધ મોંઘવારી દર 15 ટકાને વટાવી ગયો છે. ડેટા દર્શાવે છે કે ગયા વર્ષના મધ્યથી ખાદ્યપદાર્થો, આવાસ, પરિવહન અને આરોગ્ય સંભાળના ખર્ચમાં 50 ટકાનો વધારો થયો છે. ફુગાવાએ એવા સમયે ભારતના ગરીબ અને મધ્યમ વર્ગને ફટકો માર્યો હતો. જયારે તેઓ હજુ પણ રોગચાળાના પરિણામે નોકરીની ખોટ અને પગારમાં કાપમાંથી બહાર આવ્યા ન હતા.
ઈંધણના ઊચા ભાવે મોટાભાગની વસ્તુઓ અને સેવાઓના ભાવમાં વધારો કર્યો છે. ભૌગોલિક રાજકીય તણાવને કારણે વૈશ્વિક તેલના ભાવ બેરલ દીઠ 100થી ઉપર વધી ગયા છે. દરમિયાન, રિઝર્વ બેંકે 4 મેના રોજ રેપો રેટમાં 40 બેસિસ પોઈન્ટનો વધારો કરીને 4.4 ટકા કર્યો હતો. લોન લેવાનો ખર્ચ પણ વધ્યો છે. અર્થશાસ્ત્રીઓનું કહેવું છે કે આવશ્યક ચીજવસ્તુઓના ભાવમાં કોઈપણ વધારો લોકોને તેમની પ્રાથમિકતાઓમાં ઘટાડો કરવાની ફરજ પાડશે. નિષ્ણાતોને શંકા છે કે નાણાકીય નીતિ પુરવઠા આધારિત ફુગાવાને નિયંત્રિત કરવામાં સક્ષમ હશે. ફુગાવાએ પારંવારોને તેમના માસેક બજેટમાં સુધારો કરવા અને તેમના ખર્ચ કરવાનાં ટેવ બદલવાના ફરજ પાડા છે. જયાર ખોરાક, તેલ અને પરિવહન જેવી જરૂરિયાતોની કિંમતો વધે છે, ત્યારે મોટાભાગના ગ્રાહકો મનોરંજન અને મનોરંજન પર વિવેકાધીન ખર્ચ ઘટાડવાનું પસંદ કરે છે.
- આખું વર્ષ ફુગાવો, ઉંચી સપાટીએ જ રહેશે
વર્ષ 2022-23માં સરેરાશ ફુગાવો 7 ટકા આસપાસ જ રહેશે
ચાલુ નાણાકીય વર્ષ 2022-23 દરમિયાન સતત વધતા ફુગાવાથી રાહત મળવાની અપેક્ષા નથી. આ સમયગાળા દરમિયાન, સમગ્ર નાણાકીય વર્ષ માટે સરેરાશ ફુગાવો 6.9 ટકાની 9 વર્ષની ઊંચી સપાટીએ રહેવાની શક્યતા છે. ઈન્ડિયા રેટિંગ્સ એન્ડ રિસર્ચે એક રિપોર્ટમાં જણાવ્યું હતું કે વધતી મોંઘવારી પર અંકુશ મેળવવા માટે આરબીઆઈ રેપો રેટમાં 0.75 ટકાનો વધારો કરી શકે છે. જો સ્થિતિ ગંભીર બને છે તો પોલિસી રેટ 1.25 ટકા સુધી વધારી શકાય છે. સ્થાનિક રેટિંગ એજન્સીએ કહ્યું કે સેન્ટ્રલ બેંક જૂન 2022માં રેપો રેટમાં 0.50 ટકાનો વધારો કરી શકે છે. આ પછી ઓક્ટોબર 2022માં યોજાનારી મોનેટરી પોલિસી કમિટીની બેઠકમાં 00.25 ટકાનો વધારો થઈ શકે છે.
આ સિવાય કેશ રિઝર્વ રેશિયો પણ ચાલુ નાણાકીય વર્ષના અંત સુધીમાં 0.50 ટકાથી વધારીને પ ટકા કરી શકાય છે. વધતી જતી ફુગાવાને અંકુશમાં લેવા માટે સેન્ટ્રલ બેંકે 4 મેના રોજ પૂર્વ નિર્ધારિત સમયપત્રક વિના રેપો રેટમાં 0.40 ટકાનોવધારો કર્યો હતો. સીઆરઆર પણ 0.50 ટકા વધારીને 4.5 ટકા કરવામાં આવ્યો હતો.
સ્થાનિક રેટિંગ એજન્સીએ કહ્યું કે રિટેલ ફુગાવાનો દર આ વર્ષે સપ્ટેમ્બર સુધી સતત વધશે. તે પછી જ તે ધીમે ધીમે ઘટશે. આ હોવા છતાં, તે 6 ટકાથી વધુ રહેશે. રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે રિટેલ ફુગાવો સળંગ ત્રણ ત્રિમાસિક ગાળામાં આરબીઆઈની 6 ટકાની ઉપલી મર્યાદાથી ઉપર છે.
આવી સ્થિતિમાં કેન્દ્રીય બેંક આગામી સમયમાં કડક વલણ અપનાવી શકે છે. રોગચાળામાં માંગ ઘટવા છતાં રિટેલ ફુગાવો નવેમ્બર, 2020 સુધી 6 ટકાથી ઉપર રહ્યો હતો. તેનું એક કારણ સપ્લાય સાઇડમાં વિક્ષેપ પણ હતો. રિપોર્ટમાં જણાવવામાં આવ્યું છે.
2015-16 થી 2018-19 સુધી સતત ચાર વર્ષ માટે છૂટક ફુગાવો સરેરાશ 4.1 ટકા હતો. આ પછી, ડિસેમ્બર 2019 માં પ્રથમ વખત, તે 6 ટકાને વટાવી ગયો હતો, જે આરબીઆઈની ઉપલી મર્યાદા કરતાં વધુ છે. રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે પોલિસી રેટમાં વધારો અને સ્થાનિક બજારમાંથી વિદેશી રોકાણકારોની સતત મૂડી બહાર જવાને કારણે રૂપિયા પર દબાણ યથાવત રહેશે. 2022-23 દરમિયાન રૂપિયો લગભગ પ ટકા નબળો પડશે અને ડોલર સામે 78.19ની સરેરાશ સ્તરે પહોંચશે. ડોલર સામે સ્થાનિક ચલણમાં ઘટાડો અને ક્રૂડ ઓઈલના ભાવમાં તીવ્ર વધારો આયાતને મોંઘો બનાવશે.
