ભારતમાં ડાયાબિટીસના દર્દીઓ ઝડપથી વધી રહ્યા છે. ઈંઈખછના અભ્યાસ મુજબ, 2019માં 7 કરોડ લોકો ડાયાબિટીસથી પીડિત હતા, જયારે હાલમાં આ સંખ્યા વધીને 10.1 કરોડ થઈ ગઈ છે. આ અભ્યાસ યુકેની મેડિકલ જર્નલ ‘લેસેન્સ’ પ્રકાશિત થયો છે. કેટલાક વિકસિત રાજયોમાં આ સંખ્યા સ્થિર છે જયારે અન્ય રાજયોમાં તે ઝડપથી વધી રહી છે જે ચિંતાનો વિષય છે. અભ્યાસમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે રાજય સ્તરે તાત્કાલિક પગલાં લેવાની જરૂર છે. સર્વે અનુસાર, દેશની વસ્તીના ઓછામાં ઓછા 15.3 ટકા એટલે કે 13.6 કરોડ લોકો પ્રી-ડાયાબિટીક શ્રેણીમાં છે, જેનો અર્થ છે કે તેઓ ટૂંક સમયમાં ડાયાબિટીસની ઝપેટમાં આવી શકે છે. સર્વેમાં 20 વર્ષ અને તેથી વધુ ઉંમરના લોકોને સામેલ કરવામાં આવ્યા છે.
ગોવામાં સૌથી વધુ ડાયાબિટીસનો પ્રસાર (26.4%) છે. અભ્યાસમાં ચેતવણી આપવામાં આવી છે કે યુપી, એમપી, બિહાર અને અરૂણાચલ પ્રદેશ જેવા ઓછા વ્યાપવાળા રાજયો આગામી વર્ષોમાં ‘ડાયાબીટીસ વિસ્ફોટ’ જોઈ શકે છે. મદ્રાસ ડાયાબિટીસ રિસર્ચ ફાઉન્ડેશનના પ્રેસિડેન્ટ, અભ્યાસના લેખક ડાઙ્ઘ રણજીત મોહન અંજનાએ જણાવ્યું હતું કે પુડુચેરી અને દિલ્હીમાં લગભગ સમાન સંખ્યામાં ડાયાબિટીસ અને પ્રી-ડાયાબિટીસના કેસ છે. આવી સ્થિતિમાં, આ રોગ સ્થિર સ્થિતિમાં છે.
એ ચિંતાનો વિષય છે કે જે રાજયોમાં ડાયાબિટીસના દર્દીઓની સંખ્યા ઓછી છે ત્યાં વૈજ્ઞાનિકોને પ્રી-ડાયાબિટીસના લોકો વધુ જોવા મળ્યા છે. ઉદાહરણ તરીકે, યુપીમાં ડાયાબિટીસનો વ્યાપ 4.8 ટકા છે, જે દેશમાં સૌથી ઓછો છે, પરંતુ પ્રી-ડાયાબિટીસનો વ્યાપ 18 ટકા છે, જે રાષ્ટ્રીય સરેરાશ 15.3 ટકા કરતાં વધુ છે. ડો. અંજનાએ કહ્યું, ‘યુપીમાં ડાયાબિટીસના પ્રત્યેક એક દર્દી માટે ચાર લોકો પ્રી-ડાયાબિટીક સ્ટેજમાં છે. મતલબ કે આ લોકોને જલ્દી ડાયાબિટીસ થશે.
મધ્યપ્રદેશમાં દરેક ડાયાબિટીસના દર્દીના સંબંધમાં ત્રણ લોકો પ્રી-ડાયાબિટીક સ્ટેજમાં છે. તેમણે કહ્યું કે સિક્કિમ એક અપવાદ છે જયાં ડાયાબિટીસ અને પ્રી-ડાયાબિટીસ બંનેની સંખ્યા ઘણી વધારે છે. આપણે તેના કારણોનો અભ્યાસ કરવાની જરૂર છે. પ્રી-ડાયાબિટીસ વ્યક્તિ તે છે જેનું લોહીમાં શર્કરાનું સ્તર સામાન્ય કરતા વધારે છે પરંતુ તે એટલું ઊંચું નથી કે તેને ટાઇપ-2 ડાયાબિટીસ તરીકે વર્ગીકૃત કરી શકાય. જીવનશૈલીમાં ફેરફાર કર્યા વિના, પુખ્ત વયના લોકો અને બાળકોને ડાયાબિટીસ થવાનું સૌથી વધુ જોખમ રહેલું છે.
ડોક્ટરોનું કહેવું છે કે પ્રી-ડાયાબિટીસના એક તૃતીયાંશ લોકોને આગામી થોડા વર્ષોમાં ડાયાબિટીસ થશે અને બાકીના એક તૃતીયાંશ લોકો પ્રી-ડાયાબિટીક રહેશે. વરિષ્ઠ ડોક્ટર વી. મોહન કહે છે કે બાકીના લોકો સ્વસ્થ આહાર, બહેતર જીવનશૈલી અને કસરત વગેરેને કારણે આ જોખમમાંથી બહાર આવી શકે છે. આ અભ્યાસ માટે, વૈજ્ઞાનિકોએ 18 ઓક્ટોબર 2008 અને 17 ડિસેમ્બર 2020 વચ્ચે ગ્રામીણ અને શહેરી વિસ્તારોમાં 1 લાખથી વધુ લોકોની તપાસ કરી. 2019માં સર્વેમાં બહાર આવ્યું હતું કે દેશમાં 7.4 કરોડ લોકોને ડાયાબિટીસ છે. બે વર્ષ પછી, જયારે ઓછા પ્રચલિત ઉત્તર પૂર્વ રાજયો અને ઉચ્ચ વ્યાપ ધરાવતા કેટલાક ડાબેરી રાજયોને સર્વેમાં સામેલ કરવામાં આવ્યા, ત્યારે તે ઘટીને 72 મિલિયન થઈ ગયો.
ડો. મોહન કહે છે કે 31 રાજયો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને સામેલ કર્યા પછી જમીની વાસ્તવિકતા સામે આવી. હાઈપરટેન્શન, કોલેસ્ટ્રોલ લેવલ અને સ્થૂળતા સૌથી મોટું જોખમ છે. આનાથી કાર્ડિયાક અરેસ્ટ, સ્ટ્રોક અને કિડની રોગનું જોખમ વધી જાય છે. સર્વે અનુસાર, ઓછામાં ઓછી 35.5 ટકા વસ્તીમાં હાઈપરટેન્શન છે અને 81 ટકા લોકોમાં કોલેસ્ટ્રોલનું પ્રમાણ અસામાન્ય છે. 28 ટકાથી વધુ લોકો સ્થૂળતાથી પીડિત છે.
મદ્રાસ ડાયાબિટીસ રિસર્ચ ફાઉન્ડેશનના પ્રમુખ અને અભ્યાસના પ્રથમ લેખક ડો. રણજીત મોહન અંજનાએ જણાવ્યું
હતું કે, ‘ગોવા, કેરળ, તમિલનાડુ અને ચંદીગઢમાં ડાયાબિટીસના કેસો કરતાં પ્રી-ડાયાબિટીસના ઓછા કેસ છે. પુડુચેરી અને દિલ્હીમાં તેઓ લગભગ સમાન છે અને તેથી આપણે કહી શકીએ કે રોગ સ્થિર થઈ રહ્યો છે. પરંતુ ડાયાબિટીસના ઓછા કેસ ધરાવતા રાજયોમાં વૈજ્ઞાનિકોએ પ્રિ-ડાયાબિટીસ ધરાવતા લોકોની સંખ્યા વધુ નોંધી છે. ઉદાહરણ તરીકે, યુપીમાં ડાયાબિટીસનો વ્યાપ 4.8% છે, જે દેશમાં સૌથી ઓછો છે, પરંતુ 15.3% ની રાષ્ટ્રીય સરેરાશની તુલનામાં 18% પ્રી-ડાયાબિટીસ છે.
તેમણે કહ્યું, યુપીમાં ડાયાબિટીસવાળા પ્રત્યેક વ્યક્તિ માટે પ્રી-ડાયાબિટીસવાળા લગભગ ચાર લોકો છે. મતલબ કે આ લોકોને જલ્દી ડાયાબિટીસ થઈ જશે. મધ્યપ્રદેશમાં, એક ડાયાબિટીસ અને ત્રણ પ્રિ-ડાયાબિટીક લોકો છે. અને ‘સિક્કિમ એક અપવાદ જેવું છે, જયાં ડાયાબિટીસ અને પ્રી-ડાયાબિટીસ બંનેનો વ્યાપ વધારે છે. આપણે કારણોનો અભ્યાસ કરવો જોઈએ.’ ઇન્ડિયન કાઉન્સિલ ઓફ મેડિકલ રિસર્ચના સમર્થન સાથે ડો. મોહનના ડાયાબિટીસ સ્પેશિયાલિસ્ટ સેન્ટર દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલો અભ્યાસ 31 રાજયોના 1,13,000 લોકો પર આધારિત હતો.
