વિટામિન B12 ની ઉણપ, વિટામિન D ની ઉણપ, ફેટી લીવર અને પેટ સંબંધિત સમસ્યાઓ લોકોને સૌથી વધુ પરેશાન કરી રહી છે. આ માટે તમારો આહાર સીધો જવાબદાર છે. એટલું જ નહીં, ખાવાની રીત પણ વસ્તુઓના ફાયદા અને આડઅસર ઘટાડે છે. દહીં અને ભાત પેટ માટે સારા માનવામાં આવે છે, પરંતુ જો તમે તેમને આથો આપ્યા પછી ખાશો તો તેમાં સારા બેક્ટેરિયાની સંખ્યા અનેકગણી વધી જશે. આ શરીરમાં વિટામિન B12 ની ઉણપને પૂર્ણ કરવામાં મદદ કરશે. દહીં અને ભાત કેવી રીતે ખાવા તે જાણો જેથી શરીરને મહત્તમ લાભ મળી શકે.
વિટામિન B12 શું છે?
વિટામિન B12 એક એવું પોષક તત્વ છે જે તમારું શરીર બનાવતું નથી, તેથી તમારે તે પ્રાણી ઉત્પાદનો, જેમ કે માંસ, ડેરી ઉત્પાદનો અને ઈંડામાંથી અથવા પૂરકમાંથી મેળવવું પડે છે. B12 મહત્વપૂર્ણ છે કારણ કે તે તમારા ચેતા અને રક્ત કોષોને સ્વસ્થ રાખે છે. આ વિટામિન પાણીમાં દ્રાવ્ય છે, એટલે કે તમારું શરીર તમારા પેશાબ દ્વારા કોઈપણ વધારાનું બહાર કાઢે છે. જ્યારે B12 તમારા યકૃતમાં પાંચ વર્ષ સુધી સંગ્રહિત થઈ શકે છે, પરંતુ જો તમને પૂરતું ન મળે તો તમને તેની ઉણપ (અછત) થઈ શકે છે. વિટામિન B12 માં કોબાલ્ટ નામનું ખનિજ હોવાથી, તેને ક્યારેક કોબાલામિન તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
B12 ના ફાયદા
વિટામિન B12 તમારા શરીર માટે ઘણું મહત્વનું કાર્ય કરે છે. ઉદાહરણ તરીકે, તે તમારા DNA અને લાલ રક્તકણો બનાવવામાં મદદ કરે છે. તમારા શરીરને તમારા સેન્ટ્રલ નર્વસ સિસ્ટમ (તમારા મગજ અને કરોડરજ્જુ) ના વિકાસ માટે પણ B12 ની જરૂર છે. તે તમારા વાળ, નખ અને ત્વચાને સ્વસ્થ રાખવામાં પણ મદદ કરે છે.
હાડકા અને લાલ રક્તકણોનું સ્વાસ્થ્ય
સ્વસ્થ લાલ રક્તકણો, શ્વેત રક્તકણો અને પ્લેટલેટ્સ બનાવવા માટે તમારે B12 ની જરૂર છે. દરરોજ, તમારા જૂના લાલ રક્તકણોમાંથી લગભગ 1% નાશ પામે છે અને બદલાય છે. નવા લાલ રક્તકણોને વધવા અને વિકાસ માટે વિટામિન B12 અને ફોલેટ (વિટામિન B9) ની જરૂર હોય છે. જો તમારી પાસે આ વિટામિન્સનો અભાવ હોય, તો DNA બનાવવાનું મુશ્કેલ બને છે, જેના કારણે અપરિપક્વ લાલ રક્તકણો મરી જાય છે. આ એનિમિયા તરફ દોરી જાય છે.
ઘણા અભ્યાસોએ B વિટામિન્સ, જેમાં B12નો સમાવેશ થાય છે, તેને ઓસ્ટીયોપોરોસિસ (એક રોગ જે તમારા હાડકાંને નબળા પાડે છે) અને હિપ ફ્રેક્ચરના જોખમને ઘટાડે છે. પરંતુ એવા કોઈ પુરાવા નથી કે B સપ્લિમેન્ટ્સ લેવાથી આ હાડકાની સમસ્યાઓ અટકી શકે છે.
દ્રષ્ટિ માટે વિટામિન બી 12
વિટામિન B12 ની ઉણપથી થતી એક દુર્લભ સ્થિતિ ઓપ્ટિક ન્યુરોપથી છે. આનો અર્થ એ છે કે ઓપ્ટિક નર્વ, જે આંખમાંથી મગજમાં દ્રશ્ય માહિતી પ્રસારિત કરે છે, તેને નુકસાન થયું છે. આનાથી ધીમે ધીમે દ્રષ્ટિ ગુમાવી શકાય છે અને પરિણામે અંધ ફોલ્લીઓ થઈ શકે છે. B12 ની ઉણપ ધરાવતા 1% કરતા ઓછા લોકો ઓપ્ટિક ન્યુરોપથીનો ભોગ બને છે.
મૂડ અને યાદશક્તિમાં સુધારો
જોકે ઘણા અભ્યાસો ડિપ્રેશન અને નીચા B12 સ્તર વચ્ચેનો સંબંધ દર્શાવે છે, પરંતુ એવા કોઈ પુરાવા નથી કે B12 નું સ્તર વધારવાથી ડિપ્રેશનના લક્ષણોમાં ઘટાડો થઈ શકે છે. પરંતુ લોકોને B12 ની ઉણપ માટે અગાઉથી તપાસ કરવી અને ડિપ્રેશનની શરૂઆતને વિલંબિત કરવા અથવા અટકાવવા માટે તેમને B12 પૂરક આપવા મદદરૂપ થઈ શકે છે. આની પુષ્ટિ કરવા માટે વધુ સંશોધનની જરૂર છે.
વિટામિન B12 ની ઉણપ જ્ઞાનાત્મક સમસ્યાઓ (વિચાર, નિર્ણય અને શીખવાની સમસ્યાઓ) અને યાદશક્તિ સમસ્યાઓ સાથે સંકળાયેલી છે. તેથી, તે અલ્ઝાઇમર રોગ અને સ્ટ્રોક જેવી પરિસ્થિતિઓમાં ભૂમિકા ભજવી શકે છે. એક અભ્યાસમાં જાણવા મળ્યું છે કે જ્યારે હળવી જ્ઞાનાત્મક સમસ્યાઓ અને B12 નું ઓછું સ્તર ધરાવતા લોકોને B12 વિટામિન આપવામાં આવ્યા હતા, ત્યારે તેમાંથી મોટાભાગના લોકોએ જ્ઞાનાત્મક લક્ષણોમાં સુધારો દર્શાવ્યો હતો. જો કે, અન્ય અભ્યાસોમાં B12 ના વધારાના ડોઝ લીધા પછી B12 ના નીચા સ્તર અને જ્ઞાનાત્મક સમસ્યાઓ વચ્ચે કોઈ જોડાણ અથવા આ લક્ષણોમાં સુધારો જોવા મળ્યો નથી. આ એક એવો ક્ષેત્ર છે જેમાં વધુ સંશોધનની જરૂર છે.
ઉર્જા સ્તરમાં સુધારો
તમે એવા એનર્જી ડ્રિંક જોશો જેના પર લેબલ લખેલા હશે કે તેમના ઉત્પાદનોમાં વિટામિન B12 પુષ્કળ પ્રમાણમાં હોય છે. B12 સહિત કેટલાક વિટામિન્સ થાક અને ઉર્જાનો અભાવ ધરાવતા લોકોને અસર કરી શકે છે. જો તમને સતત થાક લાગે છે અને તમારા B12 નું સ્તર ઓછું હોય છે, તો તેને સામાન્ય સ્તરે લાવવાથી તમને વધુ ઉર્જા મળી શકે છે, અભ્યાસો દર્શાવે છે. પરંતુ B12 સપ્લીમેન્ટ્સ પહેલાથી જ સામાન્ય સ્તર પર રહેલા લોકો પર કોઈ અસર કરતા નથી. બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો, જો તમે થાકેલા હોવ અને તમારા શરીરમાં પહેલાથી જ B12 નું સ્તર સામાન્ય હોય, તો તે એનર્જી ડ્રિંક પીવાથી કદાચ તમને સારું લાગશે નહીં.
વાળ, ત્વચા અને નખ માટે વિટામિન B12
જો તમારી પાસે B12 નું સ્તર ખૂબ જ ઓછું હોય, તો તમને તમારી ત્વચા પર હાઇપરપીગ્મેન્ટેશન (કાળી ફોલ્લીઓ), પાંડુરોગ (ત્વચા પર હળવા ડાઘ), મોઢામાં ચાંદા, ખરજવું અને ખીલ થવાની સંભાવના હોઈ શકે છે. બીજી બાજુ, તમારા શરીરમાં વધુ પડતું B12 તમને પાંડુરોગ, મોઢામાં ચાંદા, ખરજવું અને ખીલ પણ કરાવી શકે છે.
વાળ ખરવા સાથે B12 ની ઉણપ સંકળાયેલી છે, પરંતુ B12 સપ્લિમેન્ટ્સ લેવાથી વાળ પાછા વધવામાં મદદ મળશે તે દર્શાવવા માટે પૂરતા પુરાવા નથી.
જો તમારા શરીરમાં B12 ખૂબ ઓછું હોય, તો તમારા નખ ભૂરા-ભૂખરા અથવા વાદળી થઈ શકે છે. જ્યારે તમે તમારા B12 સ્તરને સામાન્ય કરો છો ત્યારે આ બદલાવું જોઈએ. એવા કોઈ અભ્યાસ નથી જે દર્શાવે છે કે જો તમારા સ્તર સામાન્ય હોય તો B12 લેવાથી તમારા નખ મજબૂત અથવા લાંબા થવામાં મદદ મળશે.
વિટામિન B12 કેવી રીતે મેળવવું
તમને વિટામિન B12 ની યોગ્ય માત્રા મળે છે કે નહીં તે તમારી ઉંમર, ખાવાની આદતો, સ્વાસ્થ્ય સ્થિતિ અને તમે જે દવાઓ લો છો તેના પર આધાર રાખે છે.
વિટામિન B12 ની ઉણપના લક્ષણો
• નબળાઈ , થાક, અથવા ચક્કર આવવા
• હૃદયના ધબકારા અને શ્વાસ લેવામાં તકલીફ
• નિસ્તેજ ત્વચા
• પીડાદાયક, સુંવાળી, સોજોવાળી જીભ (ગ્લોસાઇટિસ)
• પાચન સમસ્યાઓ
• વાદળી અથવા રાખોડી-ભુરો નખ
• ભૂખ ન લાગવી
જો તમારા વિટામિન B12 ની ઉણપનો ઉપચાર ન કરવામાં આવે તો શું થાય છે?
જો તમે તમારી B12 ની ઉણપની સારવાર ન કરો, તો તે વધુ ગંભીર ન્યુરોલોજીકલ સમસ્યાઓ તરફ દોરી શકે છે, જેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:
• ચાલવામાં કે બોલવામાં તકલીફ
• દ્રષ્ટિ ગુમાવવી
• નિષ્ક્રિયતા આવે છે અથવા કળતર થાય છે
• સ્નાયુ નબળાઇ
• વસ્તુઓ યાદ રાખવામાં મુશ્કેલી
• હતાશા અથવા મૂડ સ્વિંગ
• દહીં અને ભાત ખાવાથી વિટામિન B12 અને સારા બેક્ટેરિયા મળશે
આયુર્વેદમાં, આથો આપેલા ખોરાકને સ્વાસ્થ્ય અને પેટના સ્વાસ્થ્ય માટે શ્રેષ્ઠ માનવામાં આવે છે. આ હેતુ માટે તમે તમારા આહારમાં દહીં અને ભાતનો સમાવેશ કરી શકો છો. જોકે, સામાન્ય રીતે દહીં અને ભાત ખાવાથી એટલો ફાયદો થતો નથી જેટલો દહીંમાં ભેળવીને રાતોરાત આથો આપેલા ભાત ખાવાથી થાય છે.
વિટામિન B12 ની ઉણપને દૂર કરવા માટે ભાત અને દહીં
આ માટે, તમારે માટીના વાસણની જરૂર પડશે. દહીં બનાવવા માટે માટીના વાસણોનો પણ ઉપયોગ થાય છે. આવા કોઈપણ વાસણનો ઉપયોગ કરો. હવે, રાંધેલા ભાત ઉમેરો, થોડું પાણી ઉમેરો, ઢાંકી દો અને રાતભર રહેવા દો. હવે, બ્લેન્ડેડ દહીં, 1 લાંબી સમારેલી ડુંગળી, 1 લાંબી સમારેલી લીલી મરચું અને થોડા કોથમીર ચોખામાં ઉમેરો.
આથોવાળા ભાત અને દહીં ખાવાથી તમારા સ્વાસ્થ્યમાં સુધારો થશે.
એક પેનમાં ૧ ચમચી ઘી નાખો. ઘી ગરમ થઈ જાય પછી, તેમાં જીરું, હિંગ, સૂકા લાલ મરચાં, કઢી પત્તા, બારીક સમારેલા લીલા મરચાં અને ૧ નાની ડુંગળી, લંબાઈમાં અને પાતળી કાપેલી ઉમેરો. થોડી વાર સાંતળો અને આ મસાલાને ભાત અને દહીં પર રેડો. કાળા મીઠાનો સ્વાદ માણો. આનાથી દહીં અને ભાત સ્વાદિષ્ટ તો બનશે જ, પણ સ્વાસ્થ્ય માટે પણ સૌથી વધુ ફાયદા થશે.
(અસ્વીકરણ: સલાહ સમિતિની આ સામગ્રી માત્ર સામાન્ય માહિતી પ્રદાન કરે છે. તે કોઇપણ રીતે યોગ્ય તબીબી અભિપ્રાયોનો વિકલ્પ નથી. વધુ વિગતો માટે હંમેશા નિષ્ણાંત અથવા તમારા ડોકટરની સલાહ લો.)
