ગોવા મુક્તિ દિવસ એ સ્વતંત્રતા સેનાનીઓની બહાદુરી, શક્તિ અને બલિદાનની યાદમાં ઉજવવામાં આવે છે જેમણે મુક્તિ માટે પોતાનો જીવ જોખમમાં મૂક્યો હતો. ગોવા મુક્તિ દિવસ દર વર્ષે 19 ડિસેમ્બરે ઉજવવામાં આવે છે. ઇતિહાસમાં આ મહત્વપૂર્ણ દિવસ 1961 માં ગોવામાં પોર્ટુગીઝ શાસનના સમાપનને માન આપે છે. આ ઐતિહાસિક દિવસ 451 વર્ષના વસાહતી વર્ચસ્વ સામે સ્વાતંત્ર્ય સેનાનીઓની લડાઈના અંતનો સંકેત આપે છે, જેના કારણે ગોવાની મુક્તિ થઈ અને તેનો ભારતમાં સમાવેશ થયો. આ દિવસ એક ઝડપી લશ્કરી કાર્યવાહીને પણ યાદ કરે છે જેણે 450 થી વધુ વર્ષોના વસાહતી શાસનનો અંત લાવ્યો અને સ્વતંત્રતા પછી ભારતના પ્રાદેશિક એકીકરણને પૂર્ણ કર્યું.
ગોવા મુક્તિ દિવસ વિશે
ગોવા મુક્તિ દિવસ એ સ્વતંત્રતા સેનાનીઓની બહાદુરી, શક્તિ અને બલિદાનની યાદમાં ઉજવવામાં આવે છે જેમણે મુક્તિ માટે પોતાનો જીવ જોખમમાં મૂક્યો હતો. શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ આ મહત્વપૂર્ણ ઐતિહાસિક ક્ષણને માન આપવા માટે ભાષણો, ચિત્ર સ્પર્ધાઓ અને પોસ્ટર બનાવવા જેવી પ્રવૃત્તિઓ દ્વારા આ ઘટનાની ઉજવણી કરે છે. ગોવા મુક્તિ દિવસ 2025 આ ઐતિહાસિક ઘટનાની 64મી વર્ષગાંઠ છે.
ઓપરેશન વિજય વિશે
ઓપરેશન વિજય એ ગોવાને પોર્ટુગીઝ શાસનથી મુક્ત કરાવવા માટે ભારત સરકાર દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલી એક મહત્વપૂર્ણ લશ્કરી કાર્યવાહી હતી. 1498માં દરિયાઈ માર્ગે ભારતમાં આવેલા પોર્ટુગીઝોએ 1510માં રાજ્ય પર કબજો કર્યો અને તેને પોર્ટુગીઝ ભારતનું મુખ્ય મથક બનાવ્યું. 1947માં ભારતને સ્વતંત્રતા મળ્યા પછી, જ્યારે બ્રિટિશ અને ફ્રેન્ચ ભારત છોડી ગયા, ત્યારે પોર્ટુગીઝોએ ગોવા, દમણ અને દીવમાં તેમના પ્રદેશોને વસાહતમાંથી મુક્ત કરવાનો ઇનકાર કર્યો.
જ્યારે ભારતે શાંતિપૂર્ણ સ્થાનાંતરણ માટે પોર્ટુગલ સાથે રાજદ્વારી વાટાઘાટો શરૂ કરી, ત્યારે તેમણે વસાહતમાંથી મુક્ત થવાનો ઇનકાર કર્યો. 1955 માં, ભારતના સત્યાગ્રહીઓએ ગોવામાં પ્રવેશવાનો પ્રયાસ કર્યો અને તેને મુક્ત કરવાનો પ્રયાસ કર્યો, પરંતુ પોર્ટુગીઝ દળો તરફથી તેમને હિંસાનો સામનો કરવો પડ્યો. પોર્ટુગલે આ મુદ્દો નાટો અને યુએનમાં લઈ ગયો, અને દાવો કર્યો કે ગોવા પોર્ટુગલનો અભિન્ન ભાગ છે, અને યુએસ અને યુકે સહિત ઘણા પશ્ચિમી રાષ્ટ્રોએ પોર્ટુગલને ટેકો આપ્યો, પરંતુ સોવિયેત સંઘે ભારતને ટેકો આપ્યો. 64 વર્ષ પહેલાં આજના દિવસે, પંડિત જવાહરલાલ નેહરુના નેતૃત્વ હેઠળ, આપણા સશસ્ત્ર દળોએ ગોવાને મુક્ત કરાવવા માટે ઓપરેશન વિજય શરૂ કર્યું હતું.
ઓછામાં ઓછી જાનહાનિ સાથે ઝડપી લશ્કરી કાર્યવાહી
વર્ષોની નિષ્ફળ રાજદ્વારી કાર્યવાહી બાદ, ભારતે લશ્કરી બળનો ઉપયોગ કરવાનો નિર્ણય લીધો. 1961માં, વડા પ્રધાન જવાહરલાલ નહેરુએ લશ્કરી કાર્યવાહીને મંજૂરી આપી, અને સંરક્ષણ પ્રધાન વી.કે. કૃષ્ણ મેનન અને આર્મી ચીફ જનરલ પી.એન. થાપરે આ કામગીરીનું નેતૃત્વ કર્યું. ધ્યેય સ્પષ્ટ હતો, જેમાં ઓછામાં ઓછી જાનહાનિ સાથે ઝડપી લશ્કરી કાર્યવાહી કરવામાં આવી. 30,000 ભારતીય સૈનિકો સામેલ હતા, અને આ કામગીરી 18-19 ડિસેમ્બર, 1961ના રોજ થઈ. ભારતીય દળો બેલગામ અને કારવારથી ગોવામાં પ્રવેશ્યા. INS દિલ્હી, INS મૈસુર અને અન્ય યુદ્ધ જહાજોએ પોર્ટુગીઝ સૈન્યને અવરોધિત કરી. તે જ સમયે, કેનબેરા બોમ્બરોએ પોર્ટુગીઝ સ્થાનોને નિશાન બનાવ્યા. ભારતીય સૈન્ય સામે પોર્ટુગીઝ પ્રતિકાર તૂટી પડ્યો, જેના કારણે તેમને આખરે શરણાગતિ સ્વીકારવાની ફરજ પડી. 19 ડિસેમ્બર, 1961ના રોજ, પોર્ટુગીઝ ગવર્નર જનરલ મેન્યુઅલ એન્ટોનિયો વાસાલો ઈ સિલ્વાએ આત્મસમર્પણ કર્યું. તેથી, ગોવા અને દમણ દીવને ભારતમાં ભેળવી દેવામાં આવ્યા.
ગોવા મુક્તિ દિવસનું મહત્વ
ગોવા મુક્તિ દિવસ દરેકને રાજ્યની વૈવિધ્યસભર સંસ્કૃતિની યાદ અપાવે છે. તે સંગીત, નૃત્ય અને શો દ્વારા સમૃદ્ધ વારસાની ઉજવણી કરે છે જે ગોવાની વિવિધ સંસ્કૃતિઓને દર્શાવે છે. ગોવાના લોકો આ દિવસને તેમના દેશ પ્રત્યે ખૂબ જ ઉત્સાહ અને પ્રેમ સાથે ઉજવે છે.
આ ખાસ દિવસ દરમિયાન, ગોવામાં પરેડ, સાંસ્કૃતિક શો, ધ્વજવંદન અને પ્રદર્શનો જેવી ઘણી પ્રવૃત્તિઓનું આયોજન કરવામાં આવે છે. શાળાઓ, કોલેજો અને સરકારી કચેરીઓ બહાદુર સ્વાતંત્ર્ય સેનાનીઓના સન્માનમાં ખાસ કાર્યક્રમોનું આયોજન કરે છે જેમણે ગોવાને પોર્ટુગીઝ નિયંત્રણમાંથી મુક્ત કરાવવા માટે સખત મહેનત કરી હતી.
ગોવા મુક્તિ દિવસ પર પ્રધાનમંત્રી મોદીએ શું કહ્યું જાણો
ગોવા મુક્તિ દિવસ પર, પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીએ કહ્યું છે કે આ દિવસ રાષ્ટ્રને તેની રાષ્ટ્રીય યાત્રાના એક નિર્ણાયક પ્રકરણની યાદ અપાવે છે અને અન્યાય સ્વીકારવાનો ઇનકાર કરનારા અને હિંમત અને દૃઢ નિશ્ચય સાથે સ્વતંત્રતા માટે લડનારાઓની અદમ્ય ભાવનાને યાદ કરે છે.
શુક્રવારે X પર એક પોસ્ટમાં, વડા પ્રધાન મોદીએ કહ્યું, “ગોવા મુક્તિ દિવસ આપણને આપણી રાષ્ટ્રીય યાત્રાના એક નિર્ણાયક પ્રકરણની યાદ અપાવે છે. આપણે એવા લોકોની અદમ્ય ભાવનાને યાદ કરીએ છીએ જેમણે અન્યાય સ્વીકારવાનો ઇનકાર કર્યો હતો અને હિંમત અને દૃઢ નિશ્ચય સાથે સ્વતંત્રતા માટે લડ્યા હતા. ગોવાની સર્વાંગી પ્રગતિ તરફ કામ કરતી વખતે તેમના બલિદાન આપણને પ્રેરણા આપતા રહે છે.”
Goa Liberation Day reminds us of a defining chapter in our national journey. We recall the indomitable spirit of those who refused to accept injustice and fought for freedom with courage and conviction. Their sacrifices continue to inspire us as we work towards the all-round…
— Narendra Modi (@narendramodi) December 19, 2025
મુક્તિ પછી, ગોવાને 1961 માં કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ જાહેર કરવામાં આવ્યું અને બાદમાં 1987 માં પૂર્ણ રાજ્યનો દરજ્જો મળ્યો.મુક્તિથી નોંધપાત્ર રાજકીય, સામાજિક અને આર્થિક પરિવર્તનો આવ્યા. ગોવા એક વસાહતી અર્થતંત્રમાંથી ભારતના અગ્રણી પર્યટન સ્થળોમાંના એકમાં વિકસિત થયું, જ્યારે સ્થાપત્ય, ભાષા, ભોજન અને તહેવારોમાં પોર્ટુગીઝ પ્રભાવ વિદેશી પ્રભુત્વના પ્રતીકોને બદલે એક વિશિષ્ટ સાંસ્કૃતિક ઓળખ બની ગયો.
