ચંદ્ર ઉપર ઉતર્યા બાદ આજે ભારત વધુ એક ઇતીહાસ રચવા જઇ રહ્યું છે. સૂર્ય મિશન પર નીકળેલુ ઈંજછઘનું આદિત્ય એલ-1 શનિવાર સાંજે ચાર વાગ્યે લૈંગ્રેંજ પોઇન્ટ-1 (એલ-1) પર પહોંચવાની સાથે અંતિમ કક્ષામાં સ્થાપિત થઇ જશે. અહીં આદિત્ય 2 વર્ષ સુધી સૂર્યનો અભ્યાસ કરશે અને મહત્ત્વપૂર્ણ આંકડા ભેગા કરશે. ભારતના આ પહેલા સૂર્ય અધ્યયન અભિયાનને ઇસરોએ 2 સપ્ટેમ્બરે લોન્ચ કર્યું હતું.
ક-1 પોઇન્ટની આસપાસના વિસ્તારને હેલો ઓર્બિટના રૂપમાં ઓળખવામાં આવે છે, જે સૂર્ય-પૃથ્વી પ્રણાલી વચ્ચે હાજર પાંચ સ્થળમાંથી એક છે, જયા બન્ને પિંડોનું ગુરૂત્વાકર્ષણ પ્રભાવ વચ્ચે સામ્યતા છે. આ તે સ્થળ છે, જયાં બન્ને પિંડોના ગુરૂત્વ શક્તિ એક બીજા પ્રત્યે સંતુલન બનાવે છે. પૃથ્વી અને સૂર્ય વચ્ચે આ પાંચ સ્થળો પર સ્થિરતા મળે છે, જેનાથી અહીં હાજર વસ્તુ સૂર્ય અથવા પૃથ્વીના ગુરૂત્વાકર્ષણમાં ફસાતી નથી.
ક-1 બિંદુ પૃથ્વીથી લગભગ 15 લાખ કિલોમીટર દૂર છે. આ પૃથ્વી અને સૂર્ય વચ્ચેના કુલ અંતરનું માત્ર 1 ટકા છે. બન્ને ગ્રહોનું કુલ અંતર 14.96 કરોડ કિલોમીટર છે. ઇસરોના એક વૈજ્ઞાનિક અનુસાર હેલો ઓર્બિટ સૂર્યની ચારે તરફ પૃથ્વીના ફરવાની સાથે સાથે ફરશે.
ઇન્ડિયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ એસ્ટ્રોફિઝિક્સના ડાયરેક્ટર અન્નપૂર્ણિ સુબ્રમણ્યમના જણાવ્યા અનુસાર, અંતિમ ભ્રમણકક્ષામાં પહોંચવું ખૂબ જ પડકારજનક છે અને આ પહેલીવાર છે. જયારે ઇસરો આવો પ્રયાસ કરી રહ્યું છે. સૌર ભૌતિકશાષાી અને આદિત્ય એલ-1 મિશનની સ્પેસ વેધર અને મોનિટરિંગ કમિટીના અધ્યક્ષ દિવ્યેન્દુ નંદી કહે છે કે અવકાશયાનની ગતિ અને માર્ગ બદલવા માટે થ્રસ્ટરનું સચોટ ફાયરિંગ હોવું ખૂબ જ મહત્ત્વપૂર્ણ છે. કારણ કે, જો પ્રથમ પ્રયાસમાં ઇચ્છિત ભ્રમણકક્ષા પ્રાપ્ત ન થાય, તો પછીના સુધારાઓ માટે બહુવિધ થ્રસ્ટર ફાયરિંગની જરૂર પડશે. ઇસરોના મિશનને સમગ્ર વિશ્ર્વમાં ઉત્સુકતાથી જોવામાં આવી રહ્યું છે, કારણ કે તેના સાત પેલોડ્સ સૌર ઘટનાઓનો વ્યાપક અભ્યાસ કરશે અને વૈશ્ર્વિક વૈજ્ઞાનિક સમુદાયને ડેટા પ્રદાન કરશે, જે બધાને સૂર્યના કિરણોત્સર્ગ, કણો અને ચુંબકીય ક્ષેત્રોનો અભ્યાસ કરવા સક્ષમ બનાવશે. અવકાશયાન એક કોરોનોગ્રાફ વહન કરે છે, જે વૈજ્ઞાનિકોને સૂર્યની સપાટીની ખૂબ નજીકથી અવલોકન કરવાની મંજૂરી આપશે અને ડેટા પ્રદાન કરશે જે નાસા અને યુરોપિયન સ્પેસ એજન્સીના સૌર અને હેલિઓસ્ફેરિક ઓબ્ઝર્વેટરી મિશનના ડેટાને પૂરક બનાવે છે. કારણ કે, આદિત્ય એલ-1 તેના સ્થાન પર સ્થિત એકમાત્ર વેધશાળા છે.
આદિત્ય એલ-1 15 લાખ કિમીની લાંબી મુસાફરીના છેલ્લા તબક્કામાં પહોંચી ગયું છે તે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. આદિત્ય આજે સાંજે પોતાના ગંતવ્ય સ્થાને પહોંચશે. થ્રસ્ટર્સની મદદથી, આદિત્ય એલ-1ને પ્રભામંડળની ભ્રમણકક્ષામાં મૂકવામાં આવશે, જેથી સૂર્યને વિવિધ ખૂણાઓથી જોઈ શકાય. એલ-1 પોઈન્ટ પર રહેવાથી તે પૃથ્વી સાથે સતત સંપર્કમાં રહેશે તેમ ઈસરો ચીફ એસ સોમનાથને જણાવ્યું હતું.
શુક્રવારે આદિત્ય એલ-1એ અવકાશમાં મુસાફરીના 126 દિવસ પૂરા કર્યા છે. આદિત્યએ તેની સફર શરૂ કર્યાના 16 દિવસ પછી 18 સપ્ટેમ્બરથી વૈજ્ઞાનિક ડેટા એકત્ર કરવાનું અને સૂર્યની ઇમેજિંગ કરવાનું શરૂ કર્યું. વૈજ્ઞાનિકોએ અત્યાર સુધી એલ-1 માંથી ઉચ્ચ ઉર્જા ધરાવતી એક્સ-રે, સૌર જવાળાઓની સંપૂર્ણ સોલાર ડિસ્ક ઇમેજ મેળવી છે. ઙઅઙઅ અને અજઙઊડના સોલાર વિન્ડ આયર્ન સ્પેક્ટ્રોમીટર સહિત ચાર સાધનો હાલમાં સક્રિય છે અને સારી રીતે કાર્ય કરી રહ્યાં છે. હેલો ભ્રમણકક્ષામાં પહોંચ્યા પછી સ્યુટ પેલોડ પહેલા સક્રિય થશે.
આદિત્ય પર સાત વૈજ્ઞાનિક પેલોડ તૈનાત કરવામાં આવ્યા છે. તેમાં વિઝિબલ એમિશન લાઈન કોરોનાગ્રાફ, સોલર અલ્ટ્રાવાયોલેટ ઇમેજિંગ ટેલિસ્કોપ, સોલર લો એનર્જી એક્સ-રે સ્પેક્ટ્રોમીટર (સોલેક્સસ), હાઈ-એનર્જી ક1 ઓર્બિટિંગ એક્સ-રે સ્પેક્ટ્રોમીટરનો સમાવેશ થાય છે, જે સૂર્યને સીધો ટ્રેક કરે છે. તે તે જ સમયે, ત્યાં ત્રણ ઇન-સીટુ (ઓન-સાઇટ) માપન સાધનો છે, જેમાં આદિત્ય સોલર વિન્ડ પાર્ટિકલ એક્સપેરિમેન્ટ (એએસપીઇએક્સ), આદિત્ય (પીએપીએ) માટે પ્લાઝમા એનાલિસ્ટ પેકેજ અને એડવાન્સ્ડ થ્રી ડાયમેન્શનલ હાઇ રિઝોલ્યુશન ડિજિટલ મેગ્નેટોમીટર (એટીએચઆરડીએમ)નો સમાવેશ થાય છે.
