ભારતના આર્મી હેડકવાર્ટર દ્વારા તાજેતરમાં ‘શહીદ’ શબ્દના અનુચિત ઉપયોગ સામે સ્પષ્ટ સુચના જાહેર કરવામાં આવી છે. આર્મી હેડકવાર્ટરે આર્મીના તમામ કમાન્ડને પત્ર પાઠવી શહીદ શબ્દના ઉપયોગ અંગેની ગાઇડલાઇન દર્શાવી છે. આ ઉપરાંત આર્મીએ શહીદની જગ્યાએ અન્ય 11 શબ્દો સુચવ્યા છે. જેનો ઉપયોગ માર્યા ગયેલા સૈનિકો માટે કરી શકાય. જેમાં ફોલન હિરોઝ, ભારતીય સૈનાના બહાદુરો, ફોલન શોલ્જર્સ, કિલ્ડ-ઇન-એકશન, લેડ-ડાઉન-ધેર-લાઇફ, સર્વોચ્ચ બલિદાન જેવા શબ્દોનો સમાવેશ થાય છે.
2015 માં, કેન્દ્રીય સંરક્ષણ મંત્રાલયે ગૃહ મંત્રાલયને જાણ કરી હતી કે ભારતીય સશસ્ત્ર દળો, કેન્દ્રીય સશસ્ત્ર પોલીસ દળો (CAPFs) અને આસામ રાઇફલ્સ (AR) ના જવાનોમાં માર્યા ગયેલા કોઈપણ જાનહાનિના સંદર્ભમાં ‘શહીદ’ શબ્દનો ઉપયોગ થતો નથી.
આર્મી હેડક્વાર્ટર દ્વારા જારી કરાયેલા એક પરિપત્ર મુજબ, જે સૈનિકોએ રાષ્ટ્રની સાર્વભૌમત્વ અને અખંડિતતાની રક્ષા કરતી વખતે “સર્વોચ્ચ બલિદાન” આપ્યું છે, તેઓ માટે કિલ્ડ-ઇન-એક્શન, લેડ ડાઉન ધેર લાઇવ, સુપ્રીમ જેવા કોઈપણ શબ્દોનો ઉલ્લેખ કરવો જોઈએ. રાષ્ટ્ર માટે બલિદાન, ફોલન હીરોઝ, ભારતીય સેનાના બહાદુર અને ફોલન સૈનિકો, યુદ્ધમાં જાનહાનિ, બહાદુર, બહાદુર, જેમને આપણે ગુમાવ્યા, વીરગતિ/વીરગતિ પ્રાપ્ત અને વીર.
ડિસેમ્બર 2013 માં, જ્યારે 31,895 અર્ધ-લશ્કરી દળો, જેમણે છેલ્લા 53 વર્ષમાં ફરજની લાઇનમાં પોતાનો જીવ ગુમાવ્યો છે કે કેમ તે અંગેના પ્રશ્નના જવાબમાં, સરકાર દ્વારા “શહીદ” તરીકે ગણવામાં આવતા નથી. ગૃહ મંત્રાલયે કહ્યું હતું કે, “સરકાર સંઘના વિવિધ સશસ્ત્ર દળોના કર્મચારીઓ દ્વારા કરવામાં આવેલા બલિદાન વચ્ચે તફાવત નથી કરતી. સંરક્ષણ મંત્રાલયે સૂચવ્યું છે કે શહીદની ક્યાંય વ્યાખ્યા કરવામાં આવી નથી અને હાલમાં તેઓ સંરક્ષણ કર્મચારીઓના સંબંધમાં આ પ્રકારનો કોઈ આદેશ/સૂચના જારી કરી રહ્યાં નથી”.
ભૂતકાળમાં સંરક્ષણ મંત્રાલય અને ગૃહ મંત્રાલયે પણ સ્પષ્ટતા કરી છે કે શહીદ શબ્દ સત્તાવાર ભાષાનો ભાગ નથી. સંરક્ષણ અને સુરક્ષા સંસ્થાનના સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું કે “શહીદ” શબ્દ એવી વ્યક્તિનો ઉલ્લેખ કરે છે જે સાક્ષી આપવા અને ધર્મનો ત્યાગ કરવાનો ઇનકાર કરવા બદલ મૃત્યુદંડ ભોગવે છે અથવા એવી વ્યક્તિ કે જેને ધાર્મિક અને રાજકીય માન્યતાઓને કારણે ખૂબ પીડાય છે અથવા માર્યા ગયા છે. (આ વ્યાખ્યા પરિપત્ર મુજબ છે)
સેનાએ ફરજની લાઇનમાં સર્વોચ્ચ બલિદાન આપનારાઓ માટે “શહીદ” શબ્દના ઉપયોગ સામે તેની રચનાઓને સલાહ આપી છે અને તેના સ્થાને ફોલન હીરોઝ, ભારતીય સેનાના બહાદુરો અને ફોલન સોલ્જર્સ સહિત 11 શબ્દો સૂચવ્યા છે.
આર્મીના હેડકવાર્ટરમાં આ પત્ર મુજબ સરહદ પર કોઇ અકસ્માત દુર્ઘટના કે અથડામણમાં મૃત્યુ પામેલા સૈનિકને શહીદની વ્યાખ્યામાં સમાવી શકાશે નહીં. કોઇ સૈના અધિકારી કે જવાન અકસ્માતે કે કુદરતી આફતમાં અથવા તો બીમારીના કારણે મૃત્યુ પામે તેવા કિસ્સામાં પણ શહીદ શબ્દોનો ઉપયોગ અનુચિત ગણાશે.
