ઉડતી ટેક્સીનું સ્વપ્ન હવે વાસ્તવિકતા બનશે કલ્પના કરો કે એક સવારે તમે જાહેર પરિવહન દ્વારા કામ પર જવાનું નક્કી કરો છો. બસ, ટેક્સી અથવા ઓટોને બદલે, તમે શેરીની સામે આવેલા “વર્ટીપોર્ટ” પરથી ઇલેક્ટ્રિક એર ટેક્સી પકડો છો. ટ્રાફિક જામ કે થાક વિના, હવામાં ઉડતા તમે થોડીવારમાં જ તમારી ઓફિસ પહોંચી જાવ છો. ભારતમાં આ સ્વપ્ન હવે વાસ્તવિકતા બનવા જઈ રહ્યું છે અને આ વાર્તા આંધ્રપ્રદેશના અનંતપુરમાં શરૂ થાય છે, જ્યાં દેશની પ્રથમ ગીગા-સ્કેલ ઇલેક્ટ્રિક એર ટેક્સી ફેક્ટરી બનવાની છે.
આંધ્રપ્રદેશ સરકાર અને સરલા એવિએશન વચ્ચે ભાગીદારી આંધ્રપ્રદેશ સરકાર ભારતની સૌથી મોટી ઇલેક્ટ્રિક એર ટેક્સી ઉત્પાદન ફેક્ટરી બનાવીને ઉડ્ડયન ક્ષેત્રે એક સાહસિક પગલું ભરી રહી છે. રાજ્ય સરકારે રાજધાની અમરાવતીથી 450 કિમી દૂર અનંતપુરમાં 500 એકરની “સ્કાય ફેક્ટરી” બનાવવા માટે બેંગલુરુ સ્થિત સરલા એવિએશન સાથે ₹1,300 કરોડના MoU (મેમોરેન્ડમ ઓફ અંડરસ્ટેન્ડિંગ) પર હસ્તાક્ષર કર્યા છે.
2023માં સ્થપાયેલી અને વેન્ચર કેપિટલ ફર્મ એક્સેલ દ્વારા સમર્થિત સરલા એવિએશન, દેશના મેટ્રો શહેરોમાં મુસાફરીના સમયને ઘટાડવાના હેતુથી 6-સીટર ઇલેક્ટ્રિક ફ્લાઇંગ ટેક્સી ડિઝાઇન કરી રહી છે. તેમનું મુખ્ય ઉત્પાદન, ‘શુન્યા’, હાલમાં વિકાસ હેઠળ છે જે ત્રણ વેરિએન્ટમાં આવશે: 6-સીટર, 4-સીટર અને કાર્ગો-વેરિઅન્ટ.
₹1,300 કરોડનું મેગા ઇન્વેસ્ટમેન્ટ સરલા એવિએશને જાહેરાત કરી છે કે તે આંધ્રપ્રદેશમાં 500 એકર જમીન પર એક મોટું એરોસ્પેસ મેન્યુફેક્ચરિંગ હબ સ્થાપિત કરશે. આ માટે ₹1,300 કરોડના રોકાણ સાથે આ પ્રોજેક્ટ ભારતના આધુનિક ઉડ્ડયન ઇતિહાસમાં સૌથી મોટો કૂદકો સાબિત થઈ શકે છે. આ ફેક્ટરીનો ઉદ્દેશ્ય માત્ર ઉત્પાદન જ નહીં, પરંતુ પાઇલટ ટ્રેનિંગ, સિમ્યુલેશન લેબ્સ અને સંયુક્ત ઉત્પાદન સુવિધાઓ સાથે સંપૂર્ણ ‘ફ્લાઇંગ-મોબિલિટી ઇકોસિસ્ટમ’ ઉભી કરવાનો છે. એકવાર કાર્યરત થયા પછી, ફેક્ટરી દર વર્ષે 1,000 ટેક્સીઓનું ઉત્પાદન કરશે.
સ્કાય ફેક્ટરી: વિશ્વનું સૌથી મોટું eVTOL હબ
આ એરોસ્પેસ મેન્યુફેક્ચરિંગ ફેક્ટરીને “સ્કાય ફેક્ટરી“ નામ આપવામાં આવ્યું છે. તે માત્ર ભારતમાં જ નહીં પરંતુ વિશ્વના સૌથી મોટા eVTOL (ઇલેક્ટ્રિક વર્ટિકલ ટેક–ઓફ અને લેન્ડિંગ) ઉત્પાદન કેન્દ્રોમાંનું એક હશે. eVTOL એવા ઇલેક્ટ્રિક એરક્રાફ્ટ છે જે હેલિકોપ્ટરની જેમ ઊભી ઉડાન ભરી શકે છે અને રનવેની જરૂર વગર લેન્ડિંગ કરી શકે છે.
એક જ છત નીચે ડિઝાઈન, ઉત્પાદન અને તાલીમ જ્યારે આ કેમ્પસ સંપૂર્ણ રીતે તૈયાર થશે, ત્યારે તે ભારતનું પ્રથમ સંકલિત ઇકોસિસ્ટમ બનશે. અહીં eVTOL એરક્રાફ્ટની ડિઝાઇન, ઉત્પાદન, ટેસ્ટિંગ, સર્ટિફિકેશન, ટ્રેનિંગ અને મેન્ટેનન્સ બધું એક જ જગ્યાએ થશે.
ભારત બનશે ગ્લોબલ લીડર સરલા એવિએશનના સહ-સ્થાપક અને સીટીઓ રાકેશ ગાંવકરે જણાવ્યું હતું કે, “અમે ભારતને ઉડાનના આગામી યુગ માટે મુખ્ય કેન્દ્ર બનાવવા માંગીએ છીએ. આ ગીગા ફેક્ટરી હજારો ઉચ્ચ-કુશળ નોકરીઓનું સર્જન કરશે અને ભારતને સસ્ટેનેબલ એવિએશનમાં વૈશ્વિક શક્તિ તરીકે સ્થાપિત કરશે.”
વૈશ્વિક નકશા પર અનંતપુર હાલમાં વિશ્વમાં કેલિફોર્નિયા અને મ્યુનિક જેવા બહુ ઓછા પ્રદેશો છે જ્યાં eVTOL ક્લસ્ટરો વિકસાવવામાં આવી રહ્યા છે. હવે અનંતપુર પણ આ વૈશ્વિક યાદીમાં જોડાઈ રહ્યું છે. આ પ્રોજેક્ટ બે તબક્કામાં વહેંચાયેલો છે:
- પ્રથમ તબક્કો: 150 એકરમાં મેન્યુફેક્ચરિંગ લાઇન, R&D સેન્ટર અને ટેસ્ટિંગ રનવે.
- બીજો તબક્કો: 350 એકરમાં વિસ્તરણ.
કંપની 2027 સુધીમાં ટેસ્ટિંગ ફ્લાઇટ્સ અને તે પછીના બે વર્ષમાં વ્યાપારી ઉત્પાદન શરૂ કરવાનું લક્ષ્ય રાખે છે.
અદ્યતન ટેકનોલોજી અને ‘શુન્યા’ની વિશેષતાઓ
સ્કાય ફેક્ટરીમાં આંતરરાષ્ટ્રીય કક્ષાની અદ્યતન સુવિધાઓ હશે, જેમાં ભારતની સૌથી મોટી વિન્ડ ટનલ (Wind Tunnel), 2 કિલોમીટર લાંબો રનવે અને ખાસ VTOL ટેસ્ટિંગ પેડનો સમાવેશ થાય છે. આખું કેમ્પસ ગ્રીન ટેકનોલોજી આધારિત હશે.
‘શુન્યા’ એર ટેક્સીની ખાસિયતો:
- ઝડપ: 250 કિમી પ્રતિ કલાક.
- રેન્જ: એક ચાર્જમાં 160 કિમી સુધીની મુસાફરી.
- ક્ષમતા: 6 મુસાફરો + 1 પાયલોટ (અથવા કાર્ગો).
- પેલોડ: 680 કિલોગ્રામ વજન વહન કરવાની ક્ષમતા.
- સમય બચત: મિનિટોમાં સેંકડો કિલોમીટરનું અંતર કાપી શકશે.
પડકારો અને ભવિષ્ય (Reality Check)
જોકે, આ ક્રાંતિમાં કેટલાક પડકારો પણ છે:
- નિયમનકારી અવરોધો: ઉડ્ડયન ક્ષેત્રના કડક નિયમો અને સર્ટિફિકેશન પ્રક્રિયા સમય માંગી લે તેવી છે.
- ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર: વર્ટીપોર્ટ્સ (ઉડાન ભરવા માટેના સ્ટેશન), એર ટ્રાફિક મેનેજમેન્ટ અને ચાર્જિંગ સુવિધાઓનો અભાવ.
- ખર્ચ: શરૂઆતમાં મુસાફરીનો ખર્ચ સામાન્ય લોકો માટે અવરોધ બની શકે છે, ખાસ કરીને જ્યાં લોકો સસ્તા પરિવહન સાધનો પસંદ કરે છે.
વિશ્વભરમાં જોબી એવિએશન (USA) અને EHang (ચીન) જેવી કંપનીઓ આ ક્ષેત્રમાં આગળ છે. સરલા એવિએશનનો 2029 સુધીમાં દક્ષિણ ભારતના મુખ્ય શહેરોમાં એર ટેક્સી સેવા શરૂ કરવાનો ધ્યેય છે, પરંતુ તેને વ્યાપકપણે અપનાવવામાં થોડો વધુ સમય લાગી શકે છે.
